اوره‌ ای، گویش

اوره ای، گویش. از گویش های رایج در ناحیه مرکزی ایران(در نطنز).

مقدمه

روستای اوُرِهⁱ با موقعیت جغرافیایی 51 درجه و 54 دقیقه و 30 ثانیه طول و 33 درجه و 32 دقیقه و 30 ثانیه عرض جغرافیایی، با ارتفاع 1600متر از سطح دریا در شمال غرب نطنز* و در فاصله 130 کیلومتری مرکز استان اصفهان قرار گرفته ­است. براساس سرشماری مرکز آمار ایران در  1395، 374 نفر (123 خانوار) دارد و پیشۀ بیشتر مردم این روستا کشاورزی، دامداری و باغداری است. دربارۀ سبب نام‌گذاری این روستا آرای گوناگونی گفته شده است، اما به نظر می‌رسد موجه­‌ترین آنها این است که واژۀ آب و راه در زبان محلی به ترتیب /ow/ و/rah/ ادا می­شود؛ در نتیجه اوره (owrah// به معنای راه آب (آبراه) است که تلفظ آن به مرور زمان بهureh//  و/ure/  تغییر شکل یافته­ است.

از آثار تاریخی این روستا می­توان به مسجد جمال، امام­زاده سلطان‌احمد، قلعۀ امامزادگان گروه آباد، در گویش محلی «امامزاده آقاسلطان گورآباد»، اشاره کرد. این قلعه در بالاترین نقطۀ روستای «اوره» بنا شده‌است و به لحاظ قرار‌گرفتن در منطقۀ کوهستانی، در ایام تابستان از هوای مطبوع و دلپذیری برخوردار است و بازدیدکنندگان بیشتری نسبت به دیگر ایام سال دارد. بقعۀ امامزادگان گروه آباد براساس تذکره­ای، محل به‌خاک‌سپردن چهل تن از فرزندان از نسل امامان شیعه علیهم السلام است که اسامی آنها در زیارت‌نامه امامزاده آمده­ است. دربارۀ چگونگی اسیرشدن و شهادت و خاک‌سپاری آنها در این محل در بین مردم روایات بسیاری وجود دارد که تحقیق دربارۀ صحت آنها خارج از پژوهش حاضر است. مقبرۀ دیگری به نام «چهار بزرگوار» داخل روستای «اوره» قرار دارد. گفته شده این چهار نفر از فرزندان امام موسی کاظم علیه‌السلام بوده‌‌‌اند. همچنین، بقایای دژ کهنی معروف به قلعۀ وُشاق بر فراز یکی از قله­‌های صعب‌العبور کوه کرکس، در غرب اوره، موجب شهرت این آبادی شده‌ است.

پژوهشی درخور توجه دربارۀ روستای اوره، زبان، گویش و آداب و رسوم مردم آن در منابع نیست. پیشینۀ آنچه در اینجا آمده برگرفته از مقالۀ اصلانی (1396) دربارۀ فرایندهای آوایی این گویش است.

ویژگی های آوایی

در گویش اوره 23  همخوان/صامت و شش واکه/مصوت وجود دارد.

همخوان‌ها

چاکنایی	ملازی	نرمکامی	کامی	پس‌لثوی	لثوی	دندانی	لب‌ودندانی	دولبی
ʔ	q	k ɡ				t d		p b	انسدادی
h	x			š ž	s z		f v		سایشی
				č ǰ					انسایشی
					n			m	خیشومی
					r				لرزشی
					l				کناری
			y						غلت

 

واکه‌هاپسین گرد	پیشین غیرگرد
u	i	بسته
o	e	میانی
â	a	باز

برخی ویژگی‌های آوایی این گویش عبارتند از:ا) واکه‌ها

الف) افراشتگی واکۀ /a/ به /e/ و نیز / a/ به /o/ قبل از خیشومی­‌ها.

اوره‌ای	فارسی	فارسی
rehem	rahem	رحم، زهدان
neheng	nahang	نهنگ
kefen	kafen	کفن
ongošt	angošt	انگشت
onbor	anbor	انبر

rahem

ب) مواردی افراشتگی  واکۀ  â/ / به /o/ در مجاورت با صامت‌­های خیشومی:

اوره‌ای	فارسی		فارسی
pâlon	pâlân		پالان
ج) افراشتگی واکۀ   /â/به /o/ و واکه /a/به/u/ در مجاورت با واکۀ  پسین :اوره‌ای	فارسی	فارسی
olu	âlu	آلو
gulu	galu	گلو

د) تبدیل واکه‌های  باز/a/ و/ â/ در مجاورت همخوان تضعیف‌شده، به واکۀ /o/ که این توالی به شکل واکۀ مرکب [ow] نُمود می‌یابد:

اوره‌ای	فارسی	فارسی
ow	ab  و bâ	آب
owru	abru	ابرو
owla	beleâ	آبله
jurow	jurâb	جوراب

 

2)    همخوان‌ها

الف)  تبدیل  همخوان انسدادی (گرفته)/b/،/p/و/d/ در اثر فرایند تضعیف به همخوان سایشی ، مانند /f/و/v/:

اوره‌ای	فارسی	فارسی
fesse	peste	پسته
vača	bačče	بچه
vis	bist	بیست
čâvor	čâdor	چادر

 

ب) تبدیل  همخوان انسدادی/g/ به  همخوان سایشی /v/:

اوره‌ای	فارسی	فارسی
varg	gorg	گرگ

 

ج) تبدیل  همخوان لثوی واکدار/d/ در اثر فرایند همگونی به جفت بی واک خود/t/ :

اوره‌ای	فارسی	فارسی
tokma	dokme	دکمه
čârqat	čârqad	چارقد، روسری

 

د) تبدیل همخوان  سایشی /v/ و/f/  در اثر فرایند تقویت به همخوان انسدادی /b/ :

اوره‌ای	فارسی	فارسی
nunbâ	nânvâ	نانوا
esbi	sefid	سفید

 

ه)  همخوان‌ها: .

1. تبدیل همخوان لثوی واکدار/ d/ به دولبی واکدار/b/ در فرایند همگونی:

اوره‌ای	فارسی	فارسی
bar	dar	در

2. تبدیل همخوان سایشی واکدار /z/ به نیم‌واکه /h/:

اوره‌ای	فارسی	فارسی
bahu	bâzu	بازو

 

3. تبدیل همخوان لثوی واکدار d در مجاورت با ‌های/ a,â,u,o,e/ به نیم واکۀ /y/:

اوره‌ای	فارسی	فارسی
piyar	pedar	پدر
gonbay	gonbad	گنبد
mâye	mâde	مادّه
duy	dud	دود
xoyet	xodet	خودت
ruya	rude	روده

 

4. تبدیل همخوان /j/ در مجاورت با واکۀ/ u/ و/â/ به نیم واکۀ /y/:

اوره‌ای	فارسی	فارسی
yuš	juš	جوش
yâ	jâ	جا

 

5. تبدیل همخوان سایشی واکدار /z / به همخوان لثوی واکدار/ /j :

اوره‌ای	فارسی	فارسی
jen	zan	زن
rangrej	rangraz	رنگرز
nim suj	nim suz	نیم‌سوز
jir	zir	زیر

 

6. تبدیل همخوان انسدادی/t/ به نیم واکۀ لثوی/y/ :

اوره‌ای	فارسی	فارسی
tuy	tut	توت

 

7. تبدیل همخوان بی­واک /k/ به جفت واکدار خود/g/ ، در اثر فرایند ناهمگونی:

اوره‌ای	فارسی	فارسی
tâgsi	tâksi	تاکسی
asg	aks	عکس

 

8. افتادگی واکه نیمه بسته پیشین/e/ به واکه باز پیشین/a/ و برعکس:

اوره‌ای	فارسی	فارسی
pâšnaye pâ	pâšneye pâ	پاشنۀ پا
qadem	qadam	قدم
evval	avval	اول
garden	gardan	گردن
vezaq	vazaq	وزغ
tovel	tâval	تاول
menqal	manqal	منقل

 

9. افراشتگی واکۀ باز پیشین /â/ به واکۀ نیمه بستۀ پیشین/e/:

اوره‌ای	فارسی	فارسی
xehâr	xâhar	خواهر
ervâra	ârvâre	آرواره

 

10. افراشتگی واکۀ باز پیشین/a/ به واکۀ نیمه بستۀ پسین/o/ در اثر ناهمگونی:

اوره‌ای	فارسی	فارسی
kobâb	kabâb	کباب
dova	davâ	دعوا
domâq	damâq	دماغ، بینی

 

11. فرایند آوایی حذف:

اوره‌ای	فارسی	فارسی
tesbi	asbih	تسبیح
čam	ašmč	چشم
estâr	estaxr	استخر
pok	potk	پتک
zard čube	zar čowa	زردچوبه
sutegi	suxtegi	سوختگی
qelâ	kalâq	کلاغ
dota	doxtar	دختر

 

12. تبدیل در اثر فرایند اضافه :

اوره‌ای	فارسی
soxb	صبح
qašful	قشو
botta	بوته

 

13. فرایند آوایی قلب:

اوره‌ای	فارسی	فارسی
qolf	qofl	قفل
estâra	setâre	ستاره
faxs	fasx	فسخ
norqa	noqre	نقره

 

دیگر فرآیندهای آوایی

واژه­‌های مختوم به واکۀ /a/ (براساس تغییرات آوایی و در واژگان خاص اوره ای) در این گویش بسیار دیده می‌شود:

اوره‌ای	فارسی	فارسی
meža	može	مژه
berra	barre	برّه
qerqera	qerqere	قرقره
sâya	sâye	سایه
donda	—————–	زنبور قرمز
nun benda	——————	وسیلۀ چسباندن نان به تنور

 

استثناهایی هم در این فرایند وجود دارد که /e/ های پایانی در واژه باقی می­‌مانند.

اوره‌ای	فارسی
bâdiye	بادیه، کوزه
fesse	پسته

 

گاهی نیز /a/ های پایانی واژه به /e/ بدل می‌شود.

اوره‌ای	فارسی	فارسی
numze	nuzda	نوزده
doxta→ dote	doxtar	دختر

 

ویژگی‌های صرفی

1) اسم: صورت مفرد اسم در گویش اوره‌ای نشانه‌ای ندارد، ولی برای اسم جمع از پسوند جمع ساز hâ در پایان اسم استفاده می­‌شود.

اوره‌ای	فارسی
merd-hâ	مردها
jen-hâ	زن‌ها
če čihâye qešangi ento vaha	چه چیزهای قشنگی اینجاست.
kowšhât  harče  zudtar darpuš	کفش‌هایت را هرچه زودتر بپوش.

2) نشانه اضافه (کسره اضافه) در این گویش به­صورت –e  بیان می­‌شود:

اوره‌ای	فارسی
xehâre keslu	خواهر کوچکتر

3) نشانه مفعول «را» در گویش اوره‌ای کاربرد ندارد.

اوره‌ای	فارسی
šâyad  nin ketâb dârbom	شاید این کتاب [را] داشته باشم.

4) ضمیر

الف) ضمایر شخصی منفصل از این قرارند:    مفرد

مثال

جمع

مثال

اوره‌ای

فارسی

اوره‌ای

فارسی

اوره‌ای

فارسی

اوره‌ای

فارسی

اول شخص

mun

من

mun nunom tu mezra̕a bedi .

من او را در مزرعه دیدم.

اول شخص

hemâ

ما

hemâ emru šim  mašad.

ما امروز می‌رویم [به]مشهد.

دوم شخص

to

تو

to az hema pirtare.

تو از همه پیرتری.

دوم شخص

šemâ

شما

šemâ natonid nin kâr  bakenid.

شما نمی‌توانید این کار را بکنید.

سوم شخص

nun

او

hatmen be nun  resim.

حتماً به او می‌رسیم.

سوم شخص

nohâ

ایشان، آنها

agar yay bâr be dehe nuhâ bašiya bid, mardome nuvâdun hečvaqt farâmuš naka.

اگر یک بار به ده  آنها رفته باشید مردم آنجا را هرگز فراموش نخواهید کرد.

ب) ضمایر شخصی متصل

این ضمایر به اسم و ضمیر منفصل متصل می­شود و مرجع آن به مفعول باز می­‌گردد  که

-m/-t/-š/-mun/-tun/-šun      هستند.

مفرد

مثال

جمع

مثال

اوره‌ای

فارسی

اوره‌ای

فارسی

اوره‌ای

فارسی

اوره‌ای

فارسی

اول شخص

–om

-َم

labâsom

لباسم

اول شخص

-mun

-مان

tefengemun

تفنگمان

دوم شخص

-et

-ِت

peyet

پدرت

دوم شخص

-dun

-تان

rudun

صورتتان

سوم شخص

– -eš

-ش

âruseš

عروسش

سوم شخص

-šun

-شان

sowhâšun

سیب‌هایشان

ج) ضمایرمشترک

مفرد				مثال		جمع				مثال
	اوره‌ای		فارسی	اوره‌ای	فارسی		اوره‌ای		فارسی	اوره‌ای	فارسی
اول شخص	xoyom	خودم		har yâ šiyom berâye ahmadom bâ xoyom niyom	هرکجا می‌رفتم برادرم احمد را با خود می‌بردم.	اول شخص		xoymun	خودمان	age alân xoymun bešim hatmen be nun resim.	اگر الان خدمان برویم، حتماً به او (بهش) می‌رسیم.
دوم شخص	xoyet	خودت		čeqat pullet bâ xoyet bârda?	چقدر پول با خودت آوردی؟	دوم شخص		šemâ xoydun	خودتان/ خودتون	xoydun hem nunom natešnâse!	خودتان هم او را نمی‌شناسید.
سوم شخص	xoyeš	خودش		čeqat pullet bâ xoyet bârda?	هرکجا که خودش بخواهد می‌رود.	سوم شخص		xoydun	خودشان/ خودشون	nohâ xoyšun hem az raftâre nun nârâziyan.	آنها خودشان هم از رفتار او ناراضی هستند [ناراضین].

5) صفت

صفت برتر و برترین در این گویش با اضافه کردن tar  و tarin به صفت ساده ساخته می­شود.

صفت		صفت برتر			صفت برترین
اوره‌ای	فارسی	اوره‌ای	فارسی		اوره‌ای	فارسی
veh	veh	veh-tar	خوب‌تر		veh-tarin	خوب‌ترین
صفت برتر
اوره‌ای				فارسی
nun bâq mahsulate vehtari dâra.				آن باغ محصولات بهتری دارد.
akbar az siyâvaš gordtara.				اکبر از سیاوش بزرگ‌تر است.

 6) حروف اضافه و ربط

الف) حروف اضافه عبارت ‌اند از: az  و  barâ+ ضمایر متصل

حروف اضافه
اوره‌ای	فارسی
az garmâ vihuš golaya biyom	از گرما بیهوش شده بودم.
nin kâr bakenidš	شما نمی‌توانید برایش این کار [را] بکنید.

ب) حرف ربط: به دو صورت همپایه ساز و وابسته ساز به کار می رود که در حالت اول جمله‌ای به جمله دیگر می‌پیوندد و در حالت دوم جمله ای را به جمله دیگر وابسته می‌کند.

1. حروف ربط همپایه ساز : va/ o ، yâ:

اوره‌ای	فارسی
viret ha az daraxt bâlâ šiye va luna perendehât xarâb beka.	یادت هست از درخت بالا می­رفتی و لانه پرندگان را خراب می‌کردی.
pâm gir bekard o dar katom.	پایم گیر کرد و زمین خوردم.

2. حروف ربط وابسته ساز: ke, agar

اوره‌ای	فارسی
age  biyâ nun hama toxma budâya itto zarra âšet baxâr babo alân hâlet vehtar babiyabo.	اگر به جای آن همه تخمه بوداده مقداری آش خورده بودی، الان حالت بهتر شده بود.
tâza bahota biyom ke munet vâj baka.	تازه خوابیده بودم که مرا صدا کردی.

 7) قید

اوره‌ی	فارسی
četo non natešnâse?	چطور او را نمی‌شناسی؟
e čihâye qešangi ento veha!	چه چیزهای قشنگی اینجاست.
šâyad nin ketâb dârbom.	شاید این کتاب را داشته باشم.
ey kâš az hemon evval haqiqatom biyâ tabo.	ای کاش از همون اول حقیقت را به او گفته بودم.
emšo piya xoyom be šahr baresnom.	امشب باید خودم را به شهر برسانم.

 8) شبه جمله شبه جمله کلمه یا گروهی از کلمات فارسی است که فعل و ساختار جمله فارسی را ندارد؛ اما معنی کامل جمله را به همراه دارد. شبه جمله‌ها در شاخه جمله‌های بی‌فعل قرار می گیرند.

اوره‌ای	فارسی
če ruye xebi !	چه روز خوبی!

9)  عدد

الف) اعداد ترتیبی. ساختار اعداد ترتیبی در این گویش تفاوتی با فارسی معیار ندارد و فقط تفاوت در تلفظشان مشاهده می‌شود.

اعداد ترتیبی
اوره‌ای	فارسی
yak/ itâ	یک
pomze	پانزده
omze š	شانزده
howde	هفده
vis	بیست
alč	چهل

ب) اعداد کسری به صورت زیر به کار می­رود:

(یک چهارم)                 r yakâč

اوره‌ای	فارسی
darâmade peyom dar mâh ponsad viso haft hezâro čârsado siyo šoš teman ha.	درآمد پدرم در ماه پانصد و بیست و هفت هزار و چهارصد و سی و شش هزار تومان است.

10) فعل

دو زمان مضارع و ماضی و سه وجه اخباری، التزامی و امری وجود دارد. ساختار فعل از بن فعل به همراه شناسه تشکیل می‌شود.

الف) ماضی: شش ساخت ماضی ساده، استمراری، التزامی، نقلی و بعید با بُن ماضی ساخته می­‌شوند:

1. ماضی ساده و ماضی نقلی یک شکل دارند: بن ماضی + شناسه

شخص	اوره‌ای	فارسی
اول شخص مفرد	bahotom	خوابیدم
دوم شخص مفرد	bahote	خوابیدی
سوم شخص مفرد	bahot	خوابید
اول شخص جمع	bahotim	خوابیدیم
دوم شخص جمع	bahotid	خوابیدید
سوم شخص جمع	bahoten	خوابیدند

 

2. ماضی استمراری: بن ماضی + شناسه

	شخص	اوره‌ای		فارسی
اول شخص مفرد		hotom	می­‌خوابیدم
دوم شخص مفرد		hote	می­‌خوابیدی
سوم شخص مفرد		hot	می­‌خوابید
اول شخص جمع		hotim	می­‌خوابیدیم
دوم شخص جمع		hotid	می‌­خوابیدید
سوم شخص جمع		hotand	می­‌خوابیدند

 

3. ماضی التزامی: صفت مفعولی + بن مضارع بودن (باش) + شناسه

شخص		اوره‌ای	فارسی
اول شخص مفرد	bahota-bom		خوابیده باشم
دوم شخص مفرد	bahota-be		خوابیده باشی
سوم شخص مفرد	bahota-bu		خوابیده باشد
اول شخص جمع	bahota-bim		خوابیده باشیم
دوم شخص جمع	bahota-bid		خوابیده باشید
سوم شخص جمع	bahota-bend		خوابیده باشند

 

4. ماضی بعید: صفت مفعولی + بن ماضی بودن + شناسه

شخص	اوره‌ای		فارسی
اول شخص مفرد	bahota-biyom	خوابیده بودم
دوم شخص مفرد	bahota-biye	خوابیده بودی
سوم شخص مفرد	bahota-bo	خوابیده بود
اول شخص جمع	bahota-bi̕im	خوابیده بودیم
دوم شخص جمع	bahota-bi̕id	خوابیده بودید
سوم شخص جمع	bahota-biyend	خوابیده بودند

 

ب) فعل مضارع

1. مضارع اخباری: بن مضارع + شناسه

شخص		اوره‌ای	فارسی
اول شخص مفرد	hosom			می­خوابم
دوم شخص مفرد	hese			می­خوابی
سوم شخص مفرد	hesa			می­خوابد
اول شخص جمع	hesim			می­خوابیم
دوم شخص جمع	hesid			می­خوابید
سوم شخص جمع	hesend			می­خوابند

 

2. مضارع التزامی: با افزودن پیشوند /ba/ به مضارع اخباری ساخته می شود.

شخص	اوره‌ای	فارسی
اول شخص مفرد	ba-hosom	بخوابم
دوم شخص مفرد	ba-hose	بخوابی
سوم شخص مفرد	ba-hosa	بخوابد
اول شخص جمع	ba-hesim	بخوابیم
دوم شخص جمع	ba-hesid	بخوابید
سوم شخص جمع	ba-hesend	بخوابند

 

ج) فعل امر و نهی

الف)  فعل امر از تکواژ/ba/ به عنوان پیشوند فعل امر+ فعل مضارع و گاهی نیز بدون پیشوند ساخته می­شود.:

اوره‌ای	فارسی
ba-hos	بخواب
ba-še	برو
har kâri ke delet piyaš ba-ke	هرکاری که دلت می­خواهد بکن.
itâ livân ow da mun de	یک لیوان آب به من بده.
emšow fagat âš baxow	امشب فقط آش بخور.

 

ب) فعل نهی،  از تکواژ / na / + فعل مضارع  ساخته می شود.

اوره‌ای	فارسی
na-hos	نخواب
na- še	نرو
bare hâ nabend	در[را] نبند

 

• استثنا

1. پیشوند فعل امر به صورت تکواژ /be/ بیان می­شود.

اوره‌ای	فارسی
be-yin	ببین
be-yid	بیایید

 

2. پیشوند فعل نهی به صورت تکواژ /ne/ بیان می­شود.

اوره‌ای	فارسی
ne-yin	نبین
ne-yid	نیایید

 

3. پیشوند فعل امر به صورت تکواژ /bu/ بیان می­شود که  بن مضارع آمدن از/y/به/ re / تبدیل شده است.

اوره‌ای	فارسی
bu-re	بیا

 

4. پیشوند فعل نهی به صورت تکواژ /nu/ بیان می شود که بن مضارع آمدن از /y/به/ re / تبدیل شده است.

اوره‌ای	فارسی
nu-re	نیا

 

ویژگی های نحوی

ترتیب غالب سازه‌های جمله، نهاد و گزاره است که در مواردی هم امکان جابه جایی ارکان جمله وجود دارد. انواع جمله در این گویش نیز با ساختاری مانند فارسی و  با تلفظ مختص این گویش بیان می‌شوند. جملات همچنین در وجه‌هایی چون خبری، پرسشی، عاطفی و شرطی بیان می‌شوند.

• ترتیب سازه

سازه‌های اصلی جمله نهاد و گزاده است که سازه‌های دیگر را در بر دارد.

الف) نهاد یا فاعل، معمولاً در آغاز جمله می‌آید.

اوره‌ای	فارسی
ali šebâ šu.	علی فردا می رود.

1.نهاد و شناسه از نظر شخص و شمار با هم مطابقت دارند.

اوره‌ای			فارسی
	سوم‌شخص مفرد	puret key az madresa ya kiya?	پسرت کی از مدرسه می‌آید خانه؟
اول‌شخص مفرد		do tâ berây va xâhâre keslu dârom .	[من] دوتا خواهر و برادر کوچک دارم.

2. نهاد می‌تواند محذوف باشد.

اوره‌ای	فارسی
do tây barây keslu dârom.	[من]دوتا برادر کوچک دارم.

3. برای ادای احترام، اگر نهاد مفرد به صورت دوم شخص جمع به کار برده شود فعل نیز در تطابق با نهاد به صورت دوم شخص جمع می­آید.

اوره‌ای	فارسی
emâ natonid nin kâr baken id.š	شما نمی توانید این کار را بکنید.

ب) گزاره.  مسند، مفعول، ضمیر، قید و فعل در بخش گزاره قرار می­‌گیرند.

اوره‌ای	فارسی
faradâ šow kiya vohom.	[من] فردا شب خانه هستم.
mage nun natešnâse?	[شما] مگه اون رو نمی‌­شناسید؟
šemâ tu tâbesson miva herinid?	شما درتابستان میوه می­‌خرید؟

2) انواع جمله

الف)  ازنظر ساختار، جملات به ساده و مرکب تقسیم می‌شوند.

جملات ساده، یک فعل دارند.

اوره‌ای	فارسی
nin merde az nun merde jovon tara.	این مرد از آن مرد جوان تر است.
gusfand tu âqola.	گوسفند تو آغله (در آغل است).

جمله مرکب، بیش از یک فعل دارد.

اوره‌ای	فارسی
har ki muneš bedi,bemun salâm ka.	هر کی من را دید به من سلام کرد.

 

جملات مرکب به دو صورت  همپایه و ناهمپایه هستند. جملۀ مرکب  همپایه با حرف ربط همپایه‌‌ساز o/ / می‌آید و جملۀ مرکب ناهمپایه با حرف ربط  وابسته‌ساز/ke/  بیان می‌شود.

اوره‌ای	فارسی
جملۀ مرکب همپایه	pâm gir bekardo dar katam.	پایم گیر کرد و زمین خوردم.
جملۀ مرکب همپایه	nin kârhâ kere ke   az kiyat bašom?	این کارها را می­کنی که از خانه ات بروم؟

 

ب) از نظر وجه

1. جملۀ خبری

اوره‌ای	فارسی
barâyom madresa našow.	برادرم به مدرسه نمی‌رود.

2. جملۀ پرسشی

اوره‌ای	فارسی
puret key az madresa yâ kiya?	پسرت چه وقت از مدرسه به خانه می‌آید؟

3. جملۀ  عاطفی

اوره‌ای	فارسی
hayf az nin pirhon ke pâra babo.	حیف از این پیراهن که پاره شد.

4. جملات شرطی نیز که جزو جملات مرکب هستند، از دو جملۀ شرط و جواب شرط تشکیل می‌شوند:

اوره‌ای	فارسی
age alân bešim, hatmen benun resim.	اگه الان برویم حتما به او می‌رسیم.
age faqat yay bâr be dehe nuhâ bašiya bid,mehmun navâziye mardome nuvâdun hečvaqt farâmuš naka.	گر فقط یک بار به ده آنها رفته باشید؛ مهمان نوازی مردم آنجا را هرگز فراموش نخواهید کرد.

 

جملاتی از این گویش

اوره‌ای	فارسی
nin sanduqâye čuwi male nuha.	این صندوق‌های چوبی مال آنهاست.
vača ke boromba kere vaššaša.	بچه ای که گریه می‌کند گرسنه است.
šemâ tu tâbesson bištar miva herinid yâ zemesson?	شما در تابستان میوه بیشتر می­‌خرید  یا در زمستان؟
ento havâ oxtowiya	اینجا هوا آفتابی است [آفتابیه].
nin mire ki ha?	این مرد کیست؟
to az hema pirtare.	تو از همه پیرتری.
age alân bešim hatmen benun resim.	. اگر الان برویم حتما به او می رسیم
nin  golowie če xošmazaha.	خوش‌مزه است.
piya  be harfe gordtarâ hâ da/ka	باید به حرف بزرگ‌ترها گوش کرد.
ey kâš az hemon evval haqiqatom biyâ tabo.	ای کاش از همان اول حقیقت را به او گفته بودم.
oyna haftomin ruye hfta ha.	جمعه هفتمین روز هفته است.
betom biyât naš piya base nuvâ.	به تو گفتم نباید آنجا بروی.
hezze yak kilu berenjom hâgerat.	دیروز یک کیلو برنج خریدم.
tâ be emru deh bâr bešiyum mašad.	تا به امروز ده بار رفتم مشهد.
dârdom xarbozame beri ke ongoštomom be beri.	داشتم خربزه می‌بریدم که انگشتم را هم بریدم.
nun merdhâ o jenhâ xeben.	آن مردها و زن‌ها خوبند.
taqriban nesfe qazâm baxârda bo.	تقریباً نصف غذایم را خورده بودم.
mardi ke nuvâ hâ nešešte dostomona.	مردی که آنجا نشسته دوست من است.
omidvârom batunom barâš kâri bakonom.	امیدوارم بتوانم برایش کاری بکنم.

/نسرین اصلانی/

 

منابع

علاوه بر مشاهدات مؤلف.

اصلانی، نسرین، « بررسی فرایندهای آوایی پرکاربرد در وام‌واژه‌های فارسی معیار در گویش روستای اوره». ادبیات و زبان های محلی ایران زمین، سال 3، ش4، زمستان 1396، ص1- 21.

 مرکز آمار ایران، 1396ش.

Retrieved Oct.7, 2025, from https://amar.org.ir/statistical-information/statid/21620.

1. ure[↩]