سیاستهای نگارشی
دانشنامه اصفهان، گنجینهای سازمانیافته از اطلاعات دقیق و دانستنیهای منسجم دربارۀ تاریخ، فرهنگ و تمدن اصفهان. سیاستهای نگارشی حاکم بر این گنجینه از این قرار است:
1- در دانشنامه، با استفاده از منابع اصیل و نگاه انتقادی به آنها، اصول آکادمیک و معیار نگارش رعایت میشود. مؤلفان نشانی منابع ادعاهای خود را در پایان هر ادعا یا هر بند (پاراگراف) بهصورت پینویس (نه پانویس) میآورند. از آنجا که بنای کار تکراری نیست، مقالات معیار و مفید دائرﺓالمعارفهای دیگر به همان صورت با حفظ حقوق معنوی یا بهصورت بازنگریشده در دانشنامه اصفهان بازنشر میشوند. تمام سعی بر این است که اطلاعات کاملاً درست و درعینحال با زبانی ساده در اختیار خواننده قرار گیرد. در دانشنامه هرگونه تکرار مطلب و استفاده از واژگان مترادف در ذیل عنوانهای متفاوت مجاز نیست. زبان مقاله ساده، دور از تصنع، تفنن، پیچیدگی و سَرهنویسی است.
2- سوگیری جناحی، حزبی، مذهبی، ایدئولوژیک و داوریهای مغرضانه، ادبیات مَجیزگویی و مبالغه دربارۀ اشخاص، موضوعات و فرهنگ اصفهان در دانشنامه جایی ندارد. مطابق عرف بینالمللی آثار آکادمیک در دنیا، در دانشنامۀ اصفهان از القاب دکتر، حجةالاسلام، آیةالله و امثال آن برای اشخاص استفاده نمیشود، مگر آنکه آن لقب برای او مشهور و بهمنزلۀ نام خانوادگی باشد، مانند شیخ انصاری و امام خمینی.
3- مخاطبان دانشنامه تحصیلکردههای غیرمتخصص فرض شدهاند. در پرتو فرآیند تدوین دانشنامه نهادی علمی فراتر از کارهای آموزشی و پژوهشی حوزه و دانشگاه رقم خواهد خورد. این هدف با به کارگیری بهترین محققان اصفهان پژوه ایرانی و غیرایرانی میسر خواهد شد. از این رو، مؤلفان مقالات فقط محققان اصفهانی نیستند ولی به اصفهان علاقه دارند.
4- مؤلفان و مورخان اندیشه در دانشنامه به مؤلفههای مابعدالطبیعی غیرقابل تحقیق، مانند امداد الهی و خواست خداوند، در پیدایش اندیشه، پدیده، و چیز (سه موجود متفاوت) اشارهای ندارند، اعم از این که باور داشته یا نداشته باشند. کار مورخ اندیشه بیان مؤلفههای عینی طبیعی است، نه وظیفهای متکلمانه. این روش در بین مورخان مسلمان قدیم هم سابقه داشتهاست، وقتی محمد بن جریر طبری در تاریخ الرسل والملوک یا محمد بن عبدالکریم شهرستانی در الملل والنحل به بیان واقعهای یا اعتقاد این یا آن گروه میپردازد بر زمینههای تاریخی-اجتماعی پیدایش آن تمرکز میکند، و در کمتر یا هیچ جائی دیده نمیشود که بگوید مثلاً خدا خواست معتزلیان از صحنۀ سیاست کنار روند.
5- محدودۀ اطلاعات دانشنامه عبارت است از:
به لحاظ تاریخی: اصفهان پیش و پس از ظهور اسلام؛
به لحاظ جغرافیایی: محدودۀ مرزهای شناختهشده اقلیم اصفهان در متون جغرافیای تاریخی با عنوان «اصفهان/ اصبهان/ سپاهان و جی»؛ کلمۀ «اقلیم» از این رو انتخاب شده است که خود را محدود به تقسیم بندیهای جدید کشوری نکنیم.
به لحاظ فرهنگی: همۀ شاخههای فرهنگ بین همۀ مردمی که در این بوم زیستهاند، از هر دین (محدود به ادیان رسمیتیافته در قانون اساسی) و آیینی و قومی و با هر ذائقۀ هنری؛
به لحاظ تمدنی: همۀ بناها و معماریهای ارزشمند ثبتشده در مرکز اسناد ملی ایران.
6- در دانشنامه اصفهان، به هر الف- موضوع، ب- مفهوم، ج- شخص، د- اثر مکتوب و غیرمکتوب، و ه- مکان جغرافیایی از دریچۀ ارتباط آن با اصفهان نگاه میشود؛ برای مثال، دربارۀ آن دسته از مقامهای موسیقی که ارتباط وثیق با اصفهان داشته باشند، مقاله نوشته خواهد شد. مثالی دیگر، شرححال هر شاعر، فقیه، فیلسوف، سیاستمدار، هنرمند، معمار، ادیب، طبیب، مهندس و کارآفرین از نگاه تأثیر او بر اصفهان و خدماتش به این شهر به نگارش درمیآید، نه بهصورت مطلق. معیارهای انتخاب افراد در بند سیزدهم آمده است.
7- عنوانهای دانشنامه نظم الفبایی حرف به حرف (در برابر واژه به واژه) دارند. در این نظم، بدون درنظرگرفتن فاصلۀ واژهها، حروف تشکیلدهندۀ عنوانها با یکدیگر مقایسه میشوند؛ گویا واژهها به یکدیگر چسبیدهاند. مانند تقدم شاهچراغ، بر شاهزاده احمد. همچنین حرف «آ» بر حرف «الف» مقدم است. بهعلاوه، «ال» بر سر اسامی اشخاص و کتابها در ردیف الفبایی نادیده گرفته میشود. در واژههای عربی، همزه (أ، إ، ئ، ؤ) بر اساس کرسی آن ردیف میشود (بهترتیب ا، ا، ی، و) و تای تأنیث (ة) «ت» حساب میشود، مانند تقدم ثقةالاسلام بر ثقفی؛ اما در واژههایی که تای تأنیث (ة) در تلفظ به «ه» تبدیل میشود، مانند دایره، رساله و آیه املای فارسی واژه ملاک تنظیم قرار میگیرد.
8- هرگاه دربارۀ وجه صحیحتر یا مناسبتر نام شخص، محله، بنا و خیابان تردید وجود داشته باشد، وجه مشهورتر، قدیمتر و رایجتر در منابع و ذهن عامه انتخاب میشود، هرچند به لحاظ فنّی چنین کاربردی صحیح نباشد؛ مانند شیخ بهایی (عنوان اصلی) که مشهورتر است از عاملی، بهاءالدین (عنوان ارجاعی)؛ کهنه/ عتیق، میدان (عنوان اصلی) مشهورتر است از امام علی، میدان (عنوان ارجاعی)؛ آلیانس، مدرسه (عنوان اصلی) و شهید حلبیان، مدرسه (عنوان ارجاعی)؛ مسجد جامع (عنوان اصلی) و جامع، مسجد (عنوان ارجاعی)، برخلاف شیخ لطفالله، مسجد (عنوان اصلی) و مسجد شیخ لطفالله (عنوان ارجاعی). برای رجوع به عنوانهای ارجاعی از علامت «←» استفاده میشود. عنوانهایی که به دلایلی از فرایند سفارش مقاله حذف میشوند، بهصورت «محذوف» در بانک عنوان باقی میمانند تا در قالب سابقه و تاریخ کار دانشنامه باقی بمانند. عنوانهای محذوف در سایت دانشنامه عرضه نمیشوند.
9- مطالب عنوانهای چندوجهی در قالب عنوان اصلی و فرعی ارائه میشوند؛ مثلاً عنوان کلیمیان (اصلی) چند وجه دارد: آداب و رسوم (فرعی)؛ لهجه و گویش (فرعی)؛ جمعیتشناسی (فرعی). عنوانهای فرعی ممکن است چند مؤلف داشته باشند.
10- اشخاصی که در لقب یا نام خانوادگی آنها کلمۀ «اصفهان یا اصفهانی» درج شده باشد، درصورتیکه لقب یا عنوان مشهور دیگری داشته باشند، همان لقب عنوان اصلی و لقب اصفهانی عنوان ارجاعی در نظر گرفته خواهد شد. این راهبرد برای پرهیز از تراکم بیشازحد عنوانها در حرف الف و عنوان اصفهان است؛ برای نمونه، آقا نجفی، خاندان (عنوان اصلی) و اصفهانی، خاندان (عنوان ارجاعی)؛ بیات اصفهان، مقام و ردیف موسیقایی (عنوان اصلی) و اصفهان، مقام و ردیف موسیقایی (عنوان ارجاعی) است.
11- اعداد در عنوانهای دوبخشی بعد از حروف قرار میگیرند؛ مانند قرارداد 1917. اما اعدادی که بهصورت حرفی در عنوان عنوانها نوشته میشوند، همان صورت را حفظ میکنند، مانند پنج رمضان، واقعه؛ شانزده آذر، پل.
12- هرگاه در مقالهای به مطلبی، شخصی یا اثری اشاره شود که در دانشنامه مستقل دربارۀ آن مقالهای نوشته شده یا نوشته خواهد شد، بالای آن ستارهای قرار میگیرد و بهعلاوه رنگی خواهد شد و میتوان روی آن کلیک کرد تا کاربر بتواند مستقل به آن مراجعه کند. افزونبراین، چنین راهبردی برای پرهیز از تکرار مطالب و توضیحات است. راهبرد ستارهزدن و رنگیکردن به این دلیل در نظر گرفته شده که احتمال دارد کاربر نداند مطلب مستقلی دربارۀ آن موضوع در دانشنامه هست؛ بنابراین، برای اشخاص و مطالب مشهوری که هر کاربری میداند دربارۀ آن موضوع در دانشنامۀ اصفهان مقاله مستقلی هست، پرهیز میشود مگر هنگام ضرورت.
13- ملاکهای انتخاب مشاهیر و بزرگان در سه سطح عبارتاند از: اول (دارای 80 تا 100 امتیاز)، سطح دوم، (70 تا 80 امتیاز)؛ سطح سوم، (60 تا 70 امتیاز): متولد و درگذشتۀ اصفهان یا مشهور به اصفهانی بودن، هرچند بیرون از اصفهان درگذشته باشد (20 امتیاز)؛ داشتن اثر (10 امتیاز)؛ داشتن اثر مرتبط با اصفهان (20 امتیاز)؛ تأثیرگذاری فرهنگیـاجتماعی و تمدنی بر شهر و مردم چه در زمان حیات چه پس از آن (30 امتیاز)؛ خوشنامی، تدین و آبروی اصفهان بودن برحسب عرف اجتماعی (20 امتیاز). به هر فرد مشهوری که نتواند حداقل 50 امتیاز کسب کند، مقالهای اختصاص داده نمیشود. افراد با امتیاز 50 تا 60 باید برای حذف یا ابقا بیشتر بررسی شوند. در سه سال نخست تدوین دانشنامه، نگارش مقالات سطح اول در اولویت خواهند بود. حداکثر تعداد کلمات برای سطح اول 3000، سطح دوم 1500 و سطح سوم 1000 کلمه.
• شرححال کوتاهی از شهدای ارشد جنگ عراق علیه ایران (شهریور 1359-مرداد 1367) بر اساس رتبۀ آنها ذیل عنوان عملیاتها یا نام لشکرها، اعم از سپاه و ارتش، درج میشود. از شهدای عادی جنگ فقط ذیل این مقالات نام برده میشود. دیگر شهدای اصفهانی خادم اسلام و ایران مقالۀ مستقل خواهند داشت.
14- در حوزۀ علوم مختلف مرتبط با اصفهان کتابها و مجلات سطح اول و دوم مقالۀ مستقل خواهند داشت. سطح اول: آثاری که میان کتابها و مجلات مشابه از جهت یا جهاتی ممتازند؛ معیارهایی مانند: قدمت کتاب، توجه علما به آن از طریق ارجاع، حاشیه نگاری و شرح نویسی، در دورهای کتاب درسی بودن، ترجمه شده به زبانی دیگر، نقش داشتن در انتقال دانش یا دانشهایی دربارۀ اصفهان.
سطح دوم: آثار تأثیرگذاری که نامشان بیش از نام مؤلف یا سرویراستار آن شهرت پیدا کرده، اساساً مؤلف آن ناشناخته است یا دربارۀ مؤلف آن اختلافنظر وجود دارد.
سایر کتابها و جزوهها و مجلات ذیل مقالۀ اشخاص معرفی میشوند و مقالۀ مستقل نخواهند داشت.
15- برای هریک از صنایع مادر مقالهای نگاشته خواهد شد. مدیریت دانشنامه برای جلب حمایتهای مادی و معنوی (اطلاعات مربوط به این مراکز) آنان سعی میکند و انتظار دارد پس از درج مقاله مبلغی به عنوان حق اشتراک سالانۀ پرداخت کنند. صنایع و کارخانههای غیرمادر ازجمله مراکز خدماتی تفریحی و هتلها بهشرط سی سال فعالیت مداوم و مؤثر همچنین کارآفرینی برای حداقل 50 نفر با پرداخت هزینه تألیف و اشتراک سالانه مقاله خواهند داشت. حداکثر تعداد کلمات برای صنایع مادر 2000 کلمه و غیرمادر 1000 کلمه است.
• اگر در کارگاه یا مراکز خدماتی و تفریحی کارآفرینی برای 100 نفر صورت گرفته باشد، شرط سی سال سابقه به پنج سال تقلیل پیدا میکند.
16- دربارۀ همۀ حوزههای علمیه مادر و دانشگاههای مادر مقاله نوشته خواهد شد و مدیریت دانشنامه برای جلب حمایتهای مادی و معنوی (اطلاعات مربوط به این مراکز) آنان سعی میکند. حوزهها و دانشگاههای غیرمادر، مؤسسات و نهادهای فرهنگی (مذهبی و غیرمذهبی) بهشرط سی سال فعالیت مدام و مؤثر مقاله خواهند داشت. حداکثر تعداد کلمات برای حوزه و دانشگاه مادر 3000 کلمه و برای غیر آن 1500 کلمه است.
17- مقالات دانشنامه در گام اول فقط بهصورت آنلاین منتشر میشوند. در گام دوم (آیندۀ نامعلوم)، برحسب ضرورت بهصورت فیزیکی نیز منتشر خواهد شد. نشانی وبسایت رسمی دانشنامه به زبانهای فارسی، عربی و انگلیسی از این قرار است: www.isfahanica.org . در تبلیغات داخل کشور، از این دامنه نیز استفاده میشود: www.isfahanica.ir
18- مدیریت محتوای سایت برعهدۀ معاون علمی و امور فنی برعهدۀ معاون اجرایی خواهد بود. همۀ نهادهایی که در تولید مقاله مشارکت میکنند، به لحاظ ساختار، محتوا و روشِ تألیف تابع نظر معاون علمی خواهند بود. حفظ کیفیت و استاندارد علمی و جهانی دانشنامه برعهدۀ معاون علمی و مدیران گروههای علمیِ زیر نظر اوست.
19- دانشنامه به شرححال اشخاص معاصر و زنده نمیپردازد، جز ذیل عنوان صنایع، حوزهها، دانشگاهها، مراکز تولید کار و حرفه. در این عنوانها شرححال بسیار مختصری (حداکثر 400 کلمه) از مدیر سابق و فعلی آن خواهد آمد.
20- دانشنامه اصفهان با حفظ حقوق معنوی مؤلفان از مقالات دانشنامهها و دایرةالمعارفهای منتشرشدۀ پیشین، در ایران و جهان، استفاده میکند و بنای تکرار ندارد؛ با این توضیح که ممکن است برای رعایت بند سوم (تمرکز بر اصفهان) مطالب آن مقالات با اندکی تلخیص و تصرف نقل شوند. در این موارد، در پایان مقاله این تلخیص و تصرف با عنوان «بازنگری و بازنگاری در دانشنامه اصفهان» مشخص میشود.
• برخی از این دانشنامهها عبارتاند از:
o دانشنامۀ جهان اسلام
o دایرةالمعارف بزرگ اسلامی
o دانشنامه تخت فولاد
o ایرانیکا
o سه ویرایش دایرۀالمعارف اسلام چاپ لایدن هلند
o دانشنامۀ زبان و ادب فارسی
o دانشنامه فرهنگ مردم ایران
o دانشنامۀ هنر
21- حقوق مادی و معنوی همۀ مقالات متعلق به نهاد دانشنامه است. استفاده از مطالب آن فقط با ذکر منبع مجاز است.
